Wikipedia

Rahmah El Yunusiyah

Galat skrip: tidak ada modul tersebut "Infobox Wikidata".


Syekhah Hajjah Rangkayo Rahmah El Yunusiyah (29 Ḍèsèmber[1] 1900 – 26 Pèbruwari 1969) èngghi panèka sorang pajuwang kamardhika'an Inḍonèsia. Rahmah sè maddhek Diniyah Puteri, sakola'an sè samangkèn tamaso' TK kantos perguruan tègghi. È bâkto Rèvolusi Nasional Inḍonèsia, Rahmah maddhek Tentara Keamanan Rakyat (TKR) è Padang Panjang bân nangghung kabbhi bân-ghibân sareng abhânto ngator sanjhâtana.

Rahmah asakola è Sakola’an Diniyah sè èkatoaè kaka' srèyangnga, Zainuddin Labay El Yunusy. Dhibi'en ta’ senneng kalabân cara sakola sè macampor morèd lakè’ bân binè’ è ḍâlem sèttong kellas,[1][2] akhèrra Rahmah monḍhut inisiatif ka'angghuy atemmo sareng pan-snâpan olama' Minangkabau ka'angghuy ajhâr aghâma, se ta’ biyasa mongghu orèng binè’ è awwâl abad ka-20 è Minangkabau. Salaèn jârèya, Rahmah ajhâr bhân-sabbhân èlmo praktis kadhibi' sè bhâkal èyajhâri ka rèd-moreddhâ. Kalabân sokonganna kaka'na, Rahmah maddhek Diniyah Putri è tangghâl 1 Nopèmber 1923, sè ècatet mènangka sakola'an aghâma Islam sè partama ghâbây bâbinè'an è Inḍonèsia.[1]

È bâkto penjajahan Jeppang è Sumatera Bârâ', Rahmah ngatowaè Haha No Kai è Padang Panjang ka'angghuy abhânto Perwira Giyugun. È bâkto perrang kamardhika'an, dhibi'en maddhek èpadhâddhi TKR è Padang Panjang sareng makon trè-santrèna ka'angghuy alabân penjajah menorot kamampoanna, sanajjhân namong nyadhiya'aghi ḍhâ'ârân bân obhât. Tangghâl 7 Januwari 1949, Rahmah ètangkep sareng orèng Bâlândhâ bân ètahan ètadhân bâbinè' Padang Panjang, saterrossa èallè ka Padang.[3] È pemilu 1955, Rahmah èpèlè mènangka angghuta DPR sè abâkkèlè Masyumi, namong ta' toman polè noro' sidang kasebbhut sa'amponna ngèrèng gerakan gerilya sè nolongè Pamarènta Rèvolusionèr RI (PRRI).

Sakola Diniyah Putri madhâddhiyaghi Universitas Al-Azhar ka'angghuy mokka' Kulliyatul Banat, fakultas khosos bhâbinè'an. Ḍâri Universitas Al-Azhar, Rahmah narèma gellar kehormadhân "Syekhah"[1] - sè sabellunna ta' toman èparèngè ka orèng binè'. Bâkto èntar ka Mesir è taon 1957. Ḍuwâ' taon sabellunna Imam Agung Al-Azhar Abdurrahman Taj mèyos ka Diniyah Putri. È Indonesia, pamarènta aparèng pengharga'an kehormadhân Bintang Mahaputra Adipradana sa'amponna sèdhâna è tangghâl 13 Agustus 2013.

Carèta oḍi'

beccè'

Rahmah El Yunusiyah lahèr tangghâl 1 Rejjhâb 1318 H/26 Oktober 1900 Masèhi è Nagari Bukit Surungan, Padang Panjang. Dhibi'en panèka ana' bungsona Muhammad Yunus al-Khalidiyah bin Imanuddin bân Rafia. Rahmah ngaghungè ḍuwâ' uni (tarètan binè') sareng ḍuwâ' uda (tarètan lakè').[4] Kalowargana ta'at ka aghâma Islam. Yunus panèka ulama sè asakola è Mekka empa’ taon abiddhâ. Akasab dhâddhi qadi è Pandai Sikek, jhâuna lèma kilo ḍari Padang Panjang.[2] Rajina Yunus, Rafia, lâ-bhâlâna Haji Miskin,[1] olama' sè ngatoaè Perrang Paḍri è awwâl abad ka-19. Rafia ngaghungè tarètan sè dhâddhi bidan, asmana Kudi Urai, sè abhânto abâ’na è bâkto ngalahèrraghi Rahmah.

 
Museum Rahmah El Yunusiyah

Omor 60 taon, Yunus sèdhâ adhingghâllaghi Rahmah sè ghi’ omor 6 taon. Kalowargana mèlè sala sèttong morèddhâ Yunus dhâddhi ghuru Al-Qur’anna Rahmah. Tarètan lakè’na sè kaḍuwâ', sè ella asakola è sakola’an dhisa, ngajhâri Rahmah maos sareng nyerrat bhâsa Arab sareng Latèn. Èrabât èbhu sareng tarètanna, Rahmah dhâddhi na’-kana’ sè ngaghungè karep sè koko. Èbhuna kadhâng maos nadzom ghâbâyân abâ' dhibi' bhâḍhi Rahmah.[1] Kalabân kamampowanna, abâ’na ngajhi ku-buku se èka'anḍi’ sareng ètolès tarètanna, Zainuddin Labay El Yunusy.[5] È bâkto omor 10 taon, Rahmah ampon senneng mèrengaghi pangajhiyân sè èkalampan è pan-saponapan surau è Padang Panjang.

Amarghâ rang-rang akompol sareng ca-kancana, Rahmah dhâddhi parabân sè toḍusân. Taḍâ’na eppa’ adhâddhiyaghi Rahmah bânnya’ mèkkèr sareng mamarè kalakowanna dhibi’. Rahmah ajhâi' rasopanna sareng senneng ka cem-macemma karajinan tanang. Ngèrèng adhât[1], è bâkto aomor 16 taon Rahmah èpakabin sareng Bahauddin Lathif, olama' ḍâri Sumpur è tangghâl 15 Mèi 1916 bân atellak è tangghâl 22 Junè 1922 bân ta' ngaghungè' ana'.[6] Nangèng, Rahmah nganghungè sapopo ḍâri kalowarga èbhuna, Isnaniah Saleh, sè saterrossa bhâkal nerrosagi pimpinanna è Diniyah Putri.

Sakola

beccè'
 
Zainuddin Labay El Yunusy

Olama' Minangkabau bânnya' sè ajhâr è Arab è awwâl abad ka-20 pas terros pâḍâ maddhek sakola'an aghâma aghântè'è ajhâr è langghâr. Tangghâl 10 Oktober 1915, Zainuddin Labay El Yunusy mokka' sakola'an aghâma Islam Diniyah School sè bâḍâ pangajhâran omom ḍâlem kurikulum bân èjhâlanaghi ngangghuy cara pangajhârân modern, bi' bâḍâ perpustaka'ânna.[1] Sakola'an panèka narèma morèd binè' è kellas sè sakellas sareng morèd lakè', sanajjhân sabellunna sobung sè akadhi ka'ḍinto. Rahmah jhughân maso' ètarèma è kellas tello' (tsanawiyah). Samarèna bisa maos sareng nyerrat, Rahmah senneng maos ku-buku.[1]

È kellas, Rahmah ajhâr Fikih, Tasawuf, Bhâsa Arab, Èlmo Falak, Sajhârâ Islam, Tauhid, sareng Tafsir.[1] Samarèna ajhâr è kellas, Rahmah ngatowaè kalompo' ajhâr è lowar kellas bâkto bhâri'.[2] Mongghu Rahmah, bânnya' pangajhârân fikih bâbinè' sè ta' èyajhâraghi polana ghuruna lakè' sadhâjâ sareng morèd binè'na ta' atanya.[4] Abhâreng ḍuwâ' kancana, Sitti Nansiah sareng Djawana Basyir, Rahmah ajhâr Fikih ka Abdul Karim Amrullah è Surau Jembatan Besi. Katellona dhâddhi tello' morèd bâbinè' sè ajhâr ka surau nèka mongghu cathâḍḍhân Buya Hamka.[7]

Sambi asakola è Sakola’an Diniyah, Rahmah maso' ka Himpunan Morèd Sakola’an Diniyah (PMDS). E bâkto kellas VI, Rahmah madhâbu pangaterrona ka'angghuy maddhek sakola'an khosos bâbinè' è PMDS.[2] Dhibi'en terro orèng binè’ bisa asakola sè cocok sareng tabi’adda sareng bisa èyangghuy bhâḍhi sabbhân arè. Ma'lè rèd-morèddhâ bisa atanya ka ghuru binè' bân ta' toḍus.[1] Rahmah mator jhughân ka kaka'na:

"Manabi kaulâ ta' molaè satèya, rèng binè' bhâkal pagghun bhuḍhu. Kaulâ kodhu molaè, bân kaulâ yâkèn bhâkal bânnya' pengorbanan sè èparlowaghi ḍâri kaulâ. Manabi tang kaka' bisa, anapa kaulâ, alè'na, ta' bisa? Manabi lakè'an bisa, anapa bâbinè' ta' bisa?"[5][8][1]

Rahmah terros bhâjheng ajhâr pangataowan è pan-bârâmpan èlmo praktèk sopajâ bisa èyajhâri ḍâ' rèḍ-morèddha. Mongghu Rahmah, pènter malolo ta' cokop, rèng binè' kodhu onèng ka èlmo aghâma Islam.[1] Kalabân kapènterrana mak tuo (bibina), Rahmah ajhâr èlmo bidan. Rahmah jhughân monḍhut kursus èlmo kasèhadhân tor pertolongan pertama ka'angghuy dokter-dokter è Sumatra Bârâ' akadhi Dr. Sofjan Rassat sareng dr. Tazar (Kayutanam), Dr. A. Saleh (Bukittinggi), dr. Arifin (Payakumbuh), dr. Rashidin sareng dr.  A. Sani (Padang Panjang). Rahmah jhughân ajhâr olahraga sareng sennam ka ghuru Bâlândhâ è Guguk Malintang. Polana dhâddhi katowana sakola’an, Rahmah bânnya' kennalan sareng ru-ghuru sè ngajhâr è Padang Panjang. Rahmah akanca sareng ajhâr ka Djusair, Rosminanturi Gaban, bân Sitti Akmar. Rahmah jhughân ajhâr tennon tradisional ngangghuy parabhut tenon bânnè mèsin, sè è bâkto jârèya kabânnya'an èlakonè sareng orèng Minangkabau.  Ajhâr anyaman ollèna ḍari kennengan anyaman rakyat akadhi Pandai Sikek sareng Silungkang. Rahmah ajhâr bânnya' èlmo laèn akadhi èlmo sains ḍâri buku. Cem-macemma pangataowan tor kamampowan ghâpanèka bhâkal dhâddhi kurikulum è Diniyah Putri.[4][2][9]

Maddhek Diniyyah Puteri

beccè'

Sabellun maddhek Diniyah Puteri, Rahma nyo'on èdzi ka kakak sareng èbhuna.[1] Tangghâl 1 Nopèmber 1923, Rahmah mokka’ Madrasah Diniyah Li al-Banat otabâ Diniyah Putri mènangka bâgiyân ḍâri Diniyah School sè khosos ka'angghuy morèd binè’. Rahmah ngator pangajhârân è masjid sè bâḍâ è aḍâ’na romana è Jhâlân Lubuk Mata Kucing (samangkèn Jhâlân Abdul Hamid Hakim), Pasar Usang, Padang Panjang. Ḍuwa’ kancana Rahmah èngghi panèka Sitti Nansiah sareng Djawana Basir tamaso’ ghuru sè ḍâ’-aḍâ’na, dhinèng Rahmah jhughân ngabdhi dhâddhi ghuru tor katowana.[2] Molana bâḍâ 71 morèḍ sè kabânnya'an embu' ngoḍâ. È ḍâlem sa'arè ajhâr 2,5 jhâm. Sè èyajhâri dhâsar aghâma sareng nahwu shorof.[5] Rèd-morèd toju’ è tèhel alèngker sè bâḍâ ghuruna è tengnga. Ru-ghuru ngangghuy buku bhâsa Arab bân ajhâbhâraghi kalabân bhâsa Inḍonèsia. Èlmo omom ta’ èyajhâri è taon kapèsân. Ḍâri ka’ḍinto, Rahmah nyoro ḍâ’ morèddhâ ka'angghuy noro' Himpunan Mahasiswa Sakola’an Diniyah (PMDS) ka'angghuy ngaollè cem-macem pangataowan omom tor noro’aghi cem-macemma lalampan akadhi pramuka, organisasi tor koperasi.[9] Samarèna bâḍâ Diniyah Putri, sakola'an Diniyah School dhâddhi sakola'an khosos lakè'an.

Bâkto Zainuddin sèdhâ è tangghâl 10 Juli 1924[1][4], bânnya' orèng sè aromasa jhâ' sakola'an sè anyar èmolaè Rahmah bhâkal èlang akadhi sè ècatet sareng Isnaniah Saleh.[2] Ḍâlem bhâk-rembhâk pangoros Diniyah Putri sè èlampan sareng Rahmah pan-barâmpan arè samarèna Zainuddin sèdhâ, majelis ghuru saroju' ka'angguy mabeccè’ sistem ajhâr Diniyah Putri tor jhughân fasilitassâ.[5] Taon 1925, Rahmah nyewa bengko tèhel è Pasar Usang ka'angghuy dhâddhi kellas bân asrama Diniyyah Puteri. Osaha dhibi’ ka'angguy nyarè pakakas akadhi bangku, mèja bân papan tolès. Palèng sakonè'na 60 morèd è asrama è taon pertama.[9] Torkadhâng bâḍâ morèddhâ otabâ orèng lowar sè ta' senneng ka Diniyyah Puteri tapè Rahmah pagghun semangat.[1] Rahmah jhughân mokka’ lalampan bhâḍhi bisa ajhâr maos-nolès ka'angghuy sè towa è taon 1926 polana bânnya' èbhu sè ta' toman asakola sabellunna.[2] Lalampan ka’ḍinto bâḍâ 125 èbhu, namong ambu salastarèna Diniyah Putri ècapo' lèndhu.[10]

 
Lèndhu è Padang Panjang

Amarghâ bannyâ’na santrè Diniyyah Puteri, Rahmah ngator bâkto pangajhârân antarana na'-kana' è bâkto sar-asar sareng èbhu è bâjâ malem. È awwal taon 1926, polana asramana è lantai ḍuwâ' gheḍḍhung ghi' ta' kabuwâ' akhèrra èbhâdhi polè gheḍḍhung èbhânto rèng-orèng. È ḍâlem buku Peringatan Diniyah Putri sè kapèng 55, ècathet morèd Diniyah Putri areng-sareng morèd ḍâri sakola’an Diniyah sareng Thawalib ngangka’ bâto songay sè jhâuna 2,5 km ḍâri sakola’anna ka'angghuy maddhek pondasi gheḍḍhung.[2] Namong, bâḍâ lèndhu 7,6 skala Richter è Padang Panjang è tangghâl 28 Juni 1926,[11] marosak gheḍḍhung sè la towa asareng panḍemmèn gheḍḍhung anyar sè èpaddhek. Nanisah, sala sèttong ghuru, sèdhâ è bâkto sèttong gheḍḍhung robbhu.[2]

Lèndhu panèka adhâddhiyagi pangajhârân è Diniyah Putri ambu. Gheḍḍhung sareng pakakas pangajhârân ancor. Areng-sareng satengnga orèng Padang Panjang, sakabbhina santrè Diniyah Putri buru èntar ka kottha laèn. Rahmah nèngghu rèng-orèng sè kalowar ḍâri kottha "akadhi kafilah è Gurun Sahara, sè areng-bhâreng ajhâlân. 40 arè saellana lèndhu, Rahmah sareng ru-ghuru maddhek kellas darurat, èbhânto morèd Thawalib areng-bhâreng. Kellas panèka èpadhâddhi è attas tana wakaf ḍâri èbhuna, sè èghâbây ḍâri perrèng kalabân ata'na ḍâun rumbia bân tèhella ḍâri tana. Sambi nerrossaghi pangajhârân è kellas-kelas darurat, ghuru sareng rèng seppo abhâḍhi panitia ka'angghuy nyarè pèssè bhâḍhi maddhek gheḍḍhung sakola’an sè robbhu. Rahmah ajhuwâl perhiasanna sareng ajhâlânan ka pan-saponapan kennengngan ka'angghuy makompol sombhângan. Koran Sinar Sumatra nyatet jhâ' Rahmah bisa makompol 1.500 gulden è ḍâlem tello bulân è Sumatera Tèmor sareng Aceh è akhèr taon 1927. Maddhek gheḍḍhung permanen èmolaè è bulân Ḍèsèmber 1927 sareng èpadhâddhi è bulân Oktober 1928. Gheḍḍhung anyar panèka aropa'aghi ḍuwâ' tingkat tor ghi' bâḍâ kantos mangkèn. Arghâ konstruksi 7.000 gulden.

Diniyah Putri nganghungè ra-kèra mètorot cathâḍḍhân Deliar Noer 200 morèd è taon 1928, 350 morèd è taon 1930, sareng 400 è taon 1935. Asalla morèddhâ ḍâri Minangkabau, Bengkulu, Tapanuli, Deli, Aceh, sareng Selangor. Sèttong kalowaran Diniyah Putri, Aishah Ghani, adhâbu jhâ’ kaoḍi’ânna Diniyah Putri cè’ ketatta:

"(Diniyah Putri) ghu-ongghu madhâddhi mored binè' ka'angghuy dhâddhi bâbinè', kalabân ngajhâri anyaman, pangataowan è roma, sareng aghâbây mored tao sadhâjâna sareng ngaghungè rassa tanggung jawab."

Dhinèng kabhutowan ghuru atamba, Rahmah mokka' Kulliyyatul Mualimat el Islamiyyah (KMI) è tangghâl 1 Pèbruwari 1937 sè aropa'aghi sakola'an bâbinè' ma'lè dhâddhi ghuru sè abitta ajhâr sampè' 3 taon. Sabellunna penjajahan Jeppang, Diniyyah Puteri anḍi' 500 morèd è taon 1941. È bâkto penjajahan Jepang, Diniyyah Puteri è Padang Panjang dhâddhi kennengngan arabat korban kecelakaan, dhinèng Diniyah Putri cabang è Jakarta ètotope.

Taon 1947, ka'angghuy mapaḍâ bi' sakola'an è Inḍonèsia, Diniyyah Puteri èbâgi dhâddhi Diniyah Bawah sareng Diniyah Tengnga. Diniyah Bawah èpadhâddhi sareng SD kalabân abitta ajhâr pettong taon, manabi Sakola'an Tengnga Diniyah èpadhâddhi sareng SMP kalabân omor pendidikan èbâḍâ'aghi ḍâri sebutanna. DMP-B akadhi SMP, abitta sakolana empa' taon èmaksod ghâbây kalowaran SD. Salastarèna nèka, nerrossagi ka KMI otabâ perguruan tinggi maju laènna. DMP-C kalabân durasi sakola ḍuwâ' taon èmaksod ghâbây lulusan SMP sè ta' anḍi' bâkto ka'angghuy ajhâr aghâma bân bhâsa Arab è tingkat pendidikan sabellunna. Lulusan DMP-C bisa nerrossaghi sakola è KMI akadhi lulusan DMP-B.

Kepemimpinan

beccè'

Majalah Aboean Goeroe-Goeroe aropa'aghi ikatan ghuru è Sumatra Bârâ' è bulân Mèi 1930 nyebbhut Rahmah orèng sè ḍâ’-aḍâ’na ngala’ bâgiyân “ka'angghuy kamajuwan bâbinè' è Minangkabau”. Rahmah èpojhi mènangka orèng sè “acaca bân aghellâ’ sakone’, tapè alako bânnya’”. Kalabân usahana ka'angghuy mabâḍâ'aghi Diniyyah Puteri sareng asaḍiya'aghi sadhâjâ staf ghuru binè', Rahmah terro noddhuaghi jhâ' rèng binè' sè èyangghep ta' kowat bân renda pangkat, bisa akarjâ akadhi lakè'an. Dhibi'en makompol pèssè ta' ngandellaghi orèng lake'. Dhâbuna:

“Samantara rèng binè’ bhâkal nyoba’ alajâr dhibi’ sampè’ ka pèngghirra tana, sampe’ rèng binè’ ta’ sangghup.”

Hamka nyatet jhâ’ bâkkèl Muhammadiyah sè bâḍâ è Padang Panjang ampon ḍâteng ka Rahmah è taon 1928, nyarannaghi sopajâ pangalolaan Diniyyah Puteri èpassra’aghi ḍâ’ Muhammadiyah. Rahmah nolak tawaran kasebbhut, polana abâ'na "ghi' parcajâ ḍâ' kakowadhân sè èparèngè Allah ḍâ' abâ'na dhibi'".

Mènangka dhâddhi pemimpin è Diniyyah Puteri, Rahmah segghut ajhâlân ka lowar ḍâèra. Ka'angghuy nyarè pèssè, Rahmah ajhâlân ka pan-bârâmpan ḍâèra Minangkabau sareng è lowar Minangkabau è akhir taon 1927. Dhibi'en atemmo sareng pan-saponapan pamimpin muslim, nyampayagi cita-cita sareng program-program Diniyyah Puteri. È bhân-sabbhân ḍâèra sè èḍâtengngè, Rahmah aparèng pidato è attas mimbar ka'angguy masemangat orèng Islam sareng kamajuan Islam, otamana ka'angguy para pottrè Islam sè ajhâr aghâma Islam”. Lalampanna madhâddhiyaghi Rahmah kotara è Sumatra. Ka'angghuy mabhâghus kurikulum, dhibi'en ngalakonè penelitian komparatif lèbât kunjungan ka sakola'an aghâma è Sumatera bân Jhâbâ è taon 1931. Salaèn ghâpanèka, salerana ngèrèm bânnya’ santrè pascasarjana Diniyyah Puteri ka'angghuy ngajhâr ḍâ’ man-ḍimman ḍaèra sè jhâu sampè' Semenanjung Malaya. È ḍâlem ḍuwâ' parjhâlânanna ka Semenanjung Malayu è taon 1933 bân 1935, dhibi'em ècathât ajhâlânan ka Pinang, Terengganu, Johor, Negeri Sembilan, Selangor, Perak, Pahang, Kelantan bân Kedah. Neng Sumatra, abâ’na aḍâtengnge Kasoltanan Siak ka'angguy atemmo bân Sultan Siak Sri Indrapura. È ḍâlem parjhâlânanna abâ’na makennal Diniyyah Puteri sareng makompol pèssè ka'angguy nerrosaghi maddhek sakola’an.

Sombher

beccè'
  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 Khairul Jasmi. Perempuan yang Mendahului Zaman. Republika. Cetakan V, April 2024.
  2. ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 Peringatan 55 Tahun Diniyah Putri Padang Panjang. Jakarta: Ghalia Indonesia. 1978.
  3. ↑ "Pernah Jadi Tahanan Belanda, Ini 5 Fakta Menarik Rahmah El Yunusiyah". KumparanWoman. Aksès 2024-07-02.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Rasyad, Aminuddin (1991). Hj. Rahmah El Yunusiyah dan Zainuddin Labay El Yunusy, Dua Bersaudara Tokoh Pembaharu Pendidikan Islam. Jakarta.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Munawaroh, Junaidatul (2002). Jajat Burhanuddin dan Oman Fathurahman, ed. Ulama Perempuan Indonesia. Gramedia Pustaka Utama. ISBN 979-686-644-7.
  6. ↑ Janti, Nur (28 Juli 2018). "Kala Ulama Perempuan Melawan". Historia. Aksès 31 Ḍèsèmber 2018.
  7. ↑ Hamka, Abdul Karim Amrullah (1967). Ayahku: Riwayat hidup Dr. H. Abdul Karim Amrullah dan perjuangan kaum agama di Sumatera. Umminda.
  8. ↑ Kahin, Audrey R. (2005). Dari Pemberontakan ke Integrasi: Sumatera Barat dan Politik Indonesia, 1926–1998. Yayasan Obor Indonesia. ISBN 979-461-519-6.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 Nata, Abuddin (2005). Tokoh-tokoh Pembaruan dan Pendidikan Islam di Indonesia. Jakarta: Raja Grafindo Persada.
  10. ↑ Noer, Deliar (1991). Gerakan Modern Islam di Indonesia, 1900–1942. Jakarta: LP3ES.
  11. ↑ "Gempa Bumi di Sumatera Barat Sejak Perang Padri". Tempo.co. 12 Oktober 2010. Aksès 8 Juli 2012.
Èpondhut ḍâri "https://mad.wikipedia.org/w/index.php?title=Rahmah_El_Yunusiyah&oldid=22970"