Sa'ang

Sa'ang (Piper nigrum) iyâ arèya tombuwân sè tèngghi ghâḍuwân kimiana, ènga' mènynya' sa'ang, mènynya' lemma', bân kanji. Sa'ang arèya sèpatta bâk paè', peḍḍhes, anga', bân antipiretik. Sa'ang ella molaè kalonta sajjhek ḍâsa abad abiddhâ. È bhâsa Indonesia tamenan arèya èkoca' lada otabâ merica; pepper, black pepper (Inggris); daka (Papua Nugini); paminta (Cebuano); pamienta (Ilocano); ngayok-kaung (Myanmar) bân èn-laènna.

Asal bân panyalambherrânna beccè'

Sa'ang asalla ḍâri Ghats Bârâ' è Naghârâ Bâgiyân Kerala, India sè è ḍissa' ghi' tombu aghâl è ghunong. Sa'ang ḍâpa' ka Asia Tèmor Lao' ra-kèra taon 100 sabelluna Masèhi sè èghibâ bi' orèng Hindu dhuli India. Ra-kèra è taon 1930, imigran Jeppang sè apelessèr lèbât Asia Tèmor Lao' malonta tamennan arèya ka naghârâ Brazil bâgiyân ḍâjâ sè pas dhâddhi tamennan sè ètamen^[1].

È India, Malaysia, bân Indonesia sa'ang èperghi bi' orèng tanè ka'agghuy èjhuwâl. Lampung, Bangka, Kalimantan Bârâ' bân Tèmor dhâddhi kennengngan pangasèl sa'ang, ra-kèra 95% sa'ang asalla ḍâri provinsi kasebbhut ghellâ'. È abad ka 19, sa'ang nyalambher kèya ḍâ' Sarawak sè lajhu dhâddhi kennengngan pangasèl sa'ang è Malaysia (95% ḍâri Sarawak). È taon 1990an, Sri Lanka sareng Cèna nyalèp Malaysia mènangka naghârâ pangasèl sa'ang, dhinèng Thailand bân Vietnam dhâddhi naghârâ pangasèl sa'ang sè rajâ kèya^[1].

Pangangghuyân beccè'

Sa'ang kerrèng èyangghuy klabân aberri' rassa sè ella èghuna'aghi sajjhek jhâman Roma bân Èropa kona. Rèng-orèng è kaḍuwâ kennengngan ghellâ' ella ngimpor sa'ang sajjhek abit, ra-kèra abad ka 12. Pangangghuyân sa'ang sè bânnya'na 80% satèya aghelumpo' è naghârâ majhu, sè kapprana èyangghuy ghâbây tojjhuwân malanjhâng omorra kakanan sè èsèmpen. Bilâ cara ghellâ' ta' lumbra è Indonesia, Malaysia, bân naghârâ-naghârâ è Asia Tèmor Lao'. Bâjârina, cara kasebbhut ella molaè èpakappra polana ollè pangaro ḍâri pariwisata bân kamajhuwân tèknologi. Makkè ḍâ'iyâ, bânnya' kèya sè èyimpor. Laèn è India bân Sri Lanka, cara ghellâ' ella biyasa. Mènnya' sa'ang bân oleoresinna sa'ang sè èkaghâbây ḍâri buwâna bânnya' èghuna'aghi ka'angghuy kakanan sè ngolana ta' bit-abit^[1].

Sombher beccè'

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 Piper nigrum (PROSEA). (2016, May 4). PlantUse English, . Retrieved 18:34, November 14, 2020 from https://uses.plantnet-project.org/e/index.php?title=Piper_nigrum_(PROSEA)&oldid=222042.

[:0-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 Piper nigrum (PROSEA). (2016, May 4). PlantUse English, . Retrieved 18:34, November 14, 2020 from https://uses.plantnet-project.org/e/index.php?title=Piper_nigrum_(PROSEA)&oldid=222042.

[1]