Kalampok
Kalampok (Syzygium aqueum) otabâ kelampok otabâ jhâmbhu wir iyâ arèya buwâ sè tamaso' ka ḍâlem famili bhu-jhâmbhuwân (Myrtaceae). Kalampok arèya bhidhâ bi' jhâmbhu semarang (Syzygium samarangense) makkèna buwâ bân bhungkana para' paḍâ'â. Sakèng ta' bisa èbhidhâ'aghi, brâmpan kultivara arèya ḍâ-paḍâ èkoca' kalampok otabâ jhâmbhu wir bhâi. Kalampok tamaso' tamennan sè ghâmpang ètamen.
Pan-brâmpan nyamana kalampok iyâ arèya jhâmbu ayer mawar (Malaysia), jhâmbhu aje (Min.), jhâmbhu cai (Sd.), Jhâmbhu wer (Jhâbâ), Jhâmbhu wir, kalampok (Madhurâ), nyambhu er (BI.), kumpas, kumpasa, kombas, kembes (bhâsa è Polo Somatra ḍâjâ), jhâmbhu jene, jhâmbhu salo (Sulsel), jhâmbhu waelo, kuputol waelo, lutune waele, kopo olo (bhâsa è Seram bân dhi'-seddhi'na), bân laènna.[1] Jhughân jhâmbhu kancèng (Ind.), sè wâ-buwâna ni'-kènni'.[2]
È pan-brâmpan naghârâ laèn, jhâmbhu rèya èsebbhut machom phupa otabâ chomphu pa (Thailand), tambis (Filipina), bell fruit, water apple (Inggrès.) bân laènna.[3]
Pemerian botanis
beccè'Biyasana bâgiyân-bâgiyân tamennan jhâmbu wir aokoran lebbi kènni' bân korang abâu aromatis bilâ èbhândhingaghi bi' jhâmbhu semarang. Abâsaghi pan-brâmpan tolèsân sè ètolès mèrèng otamana kembhâng bân buwâna.
Jhâmbhu wir biyasana aropa taneman perdu sè tèngghina 3-10 mèter. Segghutbhungkana aranca' molaè ḍâri bhungkèla ka'-bhungkana, tor kadhâng gemangna sampè' 50 cm.
Ḍâun sèttong bâḍâ dhâp-addhâbbhân, anḍi' ranca' 0,5-1,5 cm. Lembârânna ḍâun aropa jhântung jorong saampè' bunter tellor abâlik loncong, 7-25 x 2,5-18 cm, ta' sama sakalè otabâ sakoni' abâu aromatis bilâ èperkes.
Sosonan kembhâng ḍâlem malai è konco'en ranca' otabâ meddhâl è ḍâun sè la ghâgghâr (aksial), aèssè 3-7 kembhâng. Kembhâng konèng abâk potè, bi' tabung kelopak lk. 1 cm lanjhânga; ḍâun mahkota bunter sampè' masaghi tello', 5-7mm; benang sari antara 0,75-2 cm bân putik sè lanjhânga sampè' 17 mm.[3]
Buwâna kalampok rèya aropa buwâ buni, ropana akanta gangsing sè abhungkèl kènnè' bân konco'en sè lèbâr sara (segghut bi' lu'-bilu'en sè mapèsa antara bâgiyân bhungkèl bi' konco'); 1,5-2 x 2,5-3,5 cm; anḍi' mahkota kelopak sè adhâghing bâng bilu'; bâgiyân loar abârna potè sampè' mèra. Dhâghing buwâna abârna potè, bânnya' aènga, para' taḍâ' bâuna; arassa cèlo' otabâ cèlo' manès, tor kadhâng abâk paka'. Bighina kènnè', 1-2(-6) butèr.[4]
Kaghuna'ânna
beccè'Kalampok paḍâ bân jhâmbhu semarang bân jhâmbhu bol, biyasana èangka'aghi è attassâ mèjâ. Tèllo' macem jhâmbhu rèya anḍi' kaghuna'an sè korang lebbi saropa bân salèng aghântè'aghi. Wâ'-buwâ'ân rèya biyasana èkakan ghi' seggher otabâ èpadhâddhi kakanan sè anyama rojhâk. Pan-brâmpan macem jhâmbhu rèya bisa èpadhâddhi settup otabâ acar (accènan) kèya.[3]
Kajuna sè ghâli bân abârna abâk mèra cokop bhâghus mon èghâbây kaju bâghonan sè pentèng ta' nyèddhing tana. Coma biyasana okoranna cè' kènnè'en. Kaju bhungkana kalampok bhâghus kèya mon èangghuy ghâbây kaju tono.[5]
È Kuningan, ḍâun kalampok biyasana èghuna'aghi ghâbây bhundhu'en tapay plotan. Tapay Kuningan ekennal manès bân bânnya' aènga.
Asal-osolla
beccè'Asal osolla bhungkana kalampok ghi' ta' ètemmo pastèna, tapè èkèra'aghi meddhâl ḍâri Asia Tenggara. Ḍâri jhâman sabbhân taneman kalampok rèya la èobu dhâddhi bhungka wâ'-buwâ'ân è kennengan rèya. molaè ḍâri kennengan Inḍocina sampè' ka bâgiyân tèmor Nusantara.
Sombher
beccè'- ↑ Heyne, K. 1987. Tumbuhan Berguna Indonesia, jil. 3. Yay. Sarana Wana Jaya, Jakarta. Hal. 1509-1510.
- ↑ Rahardi, F. 2003. Apel Jawa yang Dipopulerkan Taiwan. Harian Kompas. Diarsipkan. È aksès tangghâl 24-09-2024.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Verheij, E.W.M. dan R.E. Coronel (eds.). 1997. Sumber Daya Nabati Asia Tenggara 2: Buah-buahan yang dapat dimakan. PROSEA – Gramedia. Jakarta. ISBN 979-511-672-2. Kaca 376-380.
- ↑ Steenis, CGGJ van. 1981. Flora, untuk sekolah di Indonesia. PT Pradnya Paramita, Jakarta. Kaca 328.
- ↑ Simamora, Purnama Sarlina (2008-09-18). "Inventarisasi Lalat Buah (Bactrocera spp) pada Tanaman Jambu Air (Eugenia aquea) di Kecamatan Pancur Batu" (dalam bahasa Inggris). Universitas Medan Area.