Sastra
Sastra iyâ arèya serrebbhân ḍâri bhâsa Sanskerta iyâ arèya shaastra, sè anḍi' artè "teks sè ama'na parènta" otabâ "pandhuman". Sokklana shaastra iyâ arèya aḍhâsar śās- atau shaas- (bhâsa Sanskerta: शास्) sè anḍi' artè nodhuwaghi, ngajhâr, aberri' pètodhu otabâ parènta, bèn tra (bhâsa Sanskerta: त्र) sè anḍ' artè alat otabâ sarana. Teks Sastra jughân ta' coma teks sè èssè parènta ajhâran, lebbhi ḍâri ghânika bhâsa Inḍonesia, bhâsa nika biyasa èyangghuy ghâbây aruju' ka kasostran otabâ sittong bârna tolèsan sè anḍi' artè otabâ kaènḍhâ'ân tartanto.
Hal sè parlo èkataowe kiya, bâdâ sè ngangghuy istilah sastra bân sastrawi. Segmentasi sastra riyâ lebbhi atodhu ka definisina sè sakadhèr teks. Samantara sastrawi lebbhi atodhu ka sastra sè kentel nuansa puitis otabâ abstrak. Istilah sastrawan arèya sala sittong contona, è artèeh orèng sè alakoh è sastrawi, benni sastra. Polana, sastrawan arèya orèng sè senneng kabedeen puitis ben abstrak, benni ghun polana teks.
Salaen jiah, dâlem artè kesusastraan, sastra bisa è bâgi deddhi sastra tolesan otabâ sastra oca' (sastra lèsan). È dinnak sastra tak bennyak ahubungan ben tolèsan, tape ben bhâsa sè èpadeddih wahana gebey aghembher aghi pangalaman otabâ pamekkeran tartanto.
Pengertian Sastra
beccè'Sugiantomas, aberrik taoh jek sastra rèya hasél kalakoan kreatif manossah sè è sabe' ka dâlâm media bhâsa, ngangguy lisan otabâ tolèsan. Sittong karya seni bisa è koca' karya sè andik nilai sastra benni polanah bhâsana lebur, arontot, possak kalaben irama bân parompamaan, tatape kodhu è abes sakabbina; dâri nilai-nilai estetika, nilai-nilai tengka, bân nlai-nilai konsepsi sè bâdâ dâlem karya sastra kasebbut.[1]
Eagleton, aberrik pendapat jhek sastra rèya karya tolèsan se bhâgus (belle letters) sè nyatèt bhârâng dâlâm bentuk bhâsa sè è papadhèt, è padâlem, è talè aghi, è palanjhâng pa pendèk, bân è bhâlik, è padèddih ganjil otabâ cara penggubahan estetis laènna dâri alat bhâsa.[2]
Sumardjo bân Saini KM (1991: 3) ngoca' aghi jhèk sastra rèya totor sittong manossa sè aropa pangalaman, pèkkèran, rassah, ide, samangat, bân kayakinan dâlâm sittong bentuk ghâmbhâran kongkrit sè makalowar pesona ngangghuy alat bhâsa.[3]
Semi (1988 : 8) aberri' pendapat jhèk sastra rèya sittong bentuk hasèl kalakoan seni kreatif, sè edimmah objeknya (subjeknya) rèya manossah bân kaodi'ennah sè ngangghuy bhâsa ghâbây medium.[4]
Aḍhâsaraghi oca' ahli è attas, bisa è simpulaghi jhèk sastra rèya karya seni sè a esse ungkapan ide kreatif manossah sè è sabe' dâlâm media bhâsa, ḍâri lèsan otabâ tolèsan.[5]
Cèrè-Cèrè Sastra
beccè'Luxemburg, aberrik pernyataan tentang cèrè sastra, khusussèh kekhasanna è masa romantik. Cèrè-cèrèna kaḍhiya ka'dinto.[6]
• Sastra iyâ arèya sittong kreasi, benni imitasi otabâ téroan. Kreasi jia èsebabaghi seniman anyiptaaghi dhunnya sè anyar.
• Sastra andik sèfat otonom bân tak andik sèfat komunikatif.
• Sastra andik unsur kohesi sè è dèlemma bâdâ keselarasan antarana bentuk bân èssèna.
• Sastra essena tentang sintesis otabâ unsur-unsur sè è angghep atentangan, sè è sadari otabâ tadek. Mèsalla pertentangan è antara ruh bân bhârâng, laké' dan binè', bân laènna.
• Sastra essena ungkapan-ungkapan sè tak bisa è kabelè.
Terkait kalabân parbhèdèen sastra kalabân karya ilmiah dâri segi bhâsana, Emzir bân Saifur Rohman,[7] ngoca' sittong parkara nika.
• Bhâsana sastra andik sèfat konotasi, manabi bhâsa karya ilmiah andik sèfat denotasi.
• Bhâsa sastra andik sèfat homonim, manabi bhâsa karya ilmiah andik sèfat struktur.
• Bhâsa sastra andik sèfat ekspresif, manabi bhâsa ilmiah andik sèfat logis.
• Bhâsa sastra lebbi mentingaghi simbol sè mewadahi gagasan tartanto, manabi bhâsa karya ilmiah lebbi mentingaghi skema otabâ * bagan-bagan kaangghuy ajelasaghi gagasan tartanto.
• Bhâsa sastra diungkapkan kalabân estetis, manabi bhâsa ilmiah diungkapkan kalabân normatif.
Genre Otabâ Bentuk Sastra
beccè'Biasana kesusastraan èbâgi mètorot daerah geografis otabâ bhâsana.
Deddih, sè tamasok dâlâm kategori Sastra iyâ arèya:
• Prosa
• Puisi
• Sandiwara/drama
• Novel Sastra/Prosa Lanjhâng
Sastra Nusantara
beccè'• Sastra Aceh
• Sastra Bali
• Sastra Banjar
• Sastra Batak
• Sastra Indonesia
• Sastra Jawa
• Sastra Kangean
• Sastra Lampung
• Sastra Lombok
• Sastra Madura
• Sastra Makassar
• Sastra Melayu
• Sastra Minangkabau
• Sastra Sasak
• Sastra Sunda