Sunan Ampèl
Ali Rahmatullah otabâ èkennal kalabân Sunan Ampèl panèka sala sèttong wâlli sè nyèbbaraghi ajhârân Islam è Tana Jhâbâ. Ka'rowa bhâbbhâr è taon 1401 nèng daèra Champa, Vietnam.[1]
| Asmana ḍâlem bhâsa asli | (id) Sunan Ampel  |
|---|---|
| Carèta oḍi' | |
| Èlahèraghi | 1401 Kerajaan Champa (id)  |
| Sèdhâ | 1481 (Kalender Masehi Gregorius) (79/80 taon) |
| Tempat pemakaman (id) | Makam Sunan Ampel |
| Data pribadi (id) | |
| Aghâma | Islam |
| Kegiatan (id) | |
| Pekerjaan (id) | Pengkhotbah (id) |
| Keluarga (id) | |
| Anak (id) | Sunan Bonang (id) Sunan Drajat (id) Dewi Murtasiyah (en) |
| Ayah (id) | Ibrahim Zaindin kubra samarqandi (en) |
| Saudara (id) | Maulana Ishaq (id) bi' Raden Santri Gresik (id) |
| Kerabat (id) | Sunan Gresik (sepupu laki-laki pertama (id) ) Sunan Giri (id) (keponakan laki-laki (id) ) |
Sunan Ampèl èngghi panèka pottrana Syekh Maulana Malik Ibrahim otabâ èkenal kalabân Sunan Gersik sareng Siti Fathimah, pottrèna Raja Champa.[2] Sunan Ampèl jughân aropaaghi panakanna Dyah Dwarawati, raji Bhre Kertabhumi Rajhâ Majapahit.
Sajhârâna
beccè'Sunan Ampel rabu ka Pulo Jhâbâ è taon 1443 M.[3] Tojjuwânna ghâbây rabu ka nyannyana, Dyah Dwarawati. Dyah Dwarawati panèka pottrè Champa sè akabin sareng rajhâ Majapahit sè agèlar Bhre Kertabhumi.[2]
Sunan Ampèl sè astana bâḍâ è kampong Ampèl, kotta Sorbhâjâ panèka angghuta dèwân Wâlli Sanga' palèng towa sè ghâḍuwân pèranan rajhâ ḍâlem angèmbangaghi dakwah Islam è Jhâbâ bân kennengngan laèn è Nusantara. Ḍâlem historiografi lokal ekocaaghi mon Raden Rahmat rabu ka Jhâbâ sarenh tarètan towana sè asmaèpon Ali Musada (Ali Murtadho) bân sapopona sè asmaèpon Raden Burereh (Abu Hurairah).[1] Metorot Lembaga Riset Islam Pesantren Luhur Sunan Guru Malang dalam Sejarah dan Dakwah Islamiyah Sunan Giri (1975), Imam Rahmatullah sarèng ramana rabu ka Jhâbâ kalabân tojjuwân dakwah Islamiyah abhârèng sapopona asmaèpon Ali Murtadho bân kancana asmaèpon Abu Hurairah pottra Raja Champa.[4] Sadâjâna ambu è Tuban. Salastarèna bâḍâ è Tuban pan-bèrèmpan abiddâ sampè' ramana sèḍâ, Imam Rahmatullah maos ka Majapahit nemmoni nyannyana sè akabin bãn Raja Majapahit sè ghi' agâmanna Buddha. Sanaosèpon, metorot Djajadiningrat ḍâlem Sejarah Banten (1983) èkisaaghi mon Raden Rahmat rèya pèrpaen la rajhâ mèyarsa kabhâr paperrangan è Jhâbâ. Ahèrra Radèn Rahmat maos ka Jhâbâ asareng tello' orèng pandhita ngoḍâ (olama' ngoḍâ) laènna, Burereh, Seh Salim, bân sapopona sè ta' èsebbhut asmana. Saampon kaempa' orèng nèka maos ka Jhâbâ, Champa èlabân bi' rèng kafèr ḍâri Sanggora.
Rabuna Sunan Ampel ka Majapahit ra-kèra e awwâl dasawarsa kaempa' abad ka-15, panèka bâkto Arya Damar ampon dhâddhi Adipati Palembang, kadhiponapa riwayat seanyataaghi mon sabelluna ka Jhâbâ, Raden Rahmat la neng-neng ka Palembang. Metorot Thomas W. Arnold ḍâlem The Preaching of Islam (1977), Raden Rahmat sèbâkto è Palembang dhâddhi tamoy Arya Damar salama ḍuwâ' bulân, bân ka'rowa ajjhrâng ngennalaghi Islam ḍâ' raja ngoḍâ Palembang. Arya Damar sè ampon lèbur ka Islam para' èumumaghina jhâ' dhâddhi Islam. Namong, polana ta' bengal nanggung rè-marèna ngaḍâppaghi rakyaddâ sè gi' cèkka' bân kaparcajhâ'ân kona, ka'rowa ta' ngabele keislamanna è bânnya'na orèng. Metorot carèta seddien, saampona maso' Islam, Arya Damar ngangghuy asma Ario Abdillah.
Katerrangan ḍâri Hikayat Hasanuddin sè èbahas bi' J.Edel (1938) ajellasaghi jhâ' bâkto Karajaan Champa èpakala bi' Raja Koci' Raden Rahmat la ampon bâḍâ è Jhâbâ. Sè panèka Raden Rahmat bhâkto rabu ka Jhâbâ sabelluna taon 1446 Masehi, ka'dinto è taon ghâgghârrâ Champa èperrè serranganna Vietnam. Sè ka'dinto paḍâ bi' sombher ḍâri Serat Walisana sè anyataaghi jhâ' Prabu Brawijaya, Raja Majapahit acegghât Raden Rahmat abâli ka Champa polana Champa ampon rosak ècapo' kala perrang bi' Karajaan Koci (myang katuju ing warta/ lamun ing Champa nagari/ mangkya manggih karisakan/ kaser prang lan Nateng Koci//). Penempatan Raden Rahmat è Sorbhâjâ bân tarètanna è Gresik, cora'na anḍi' kaitan sara bân kabâḍâ'ân politik è Champa, sampe' ḍuwâ' tarètan kasèbbhut èsabâ' nèng Sorbhâjâ bân Gersik bân akabin bi' rèng binè' ègâruwa.
Babad Ngampeldenta ngoca' jhâ' pengangkadân resmi Raden Rahmat dhâddhi imam è Sorbhâjâ kalabân gelar sunan bân kadudukan wâlli è Ngampeldenta èlakonnè bi' Raja Majapahit. Mangkana, Raden Rahmat pas lebbi èkenal kalabân sebbutan Sunan Ampel. Metorot sombher legenda Islam sè ècatet H.J. De Graaf & Th.G.Th. Pigeaud ḍâlem karajaan-karajaan Islam è Jhâbâ: Peralihan ḍâri Majapahit ke Mataram (1986), Raden Rahnat èyangka' dhâddhi imam Masjid Sorbhâjâ bi' panjhâbât Pecat Tandha è Terung asmaèpon Arya Sena. Panyabe'na Raden Rahmat è Sorbhâja, salaèn kalabân resmi bi' Pecat Tandha è Terung jughân bi' keluargana sè èparcajhe Karajaan Majapahit ghâbây amimpin. Metorot Lembaga Riset Islam Pesantren Luhur Sunan Giri Malang (1975), polana hubunganna bhâghus bi' Raja Majapahit' Raden Rahmat èberri' èdhi neng-neng è Ampèl bi' keluargana sè èbâghi bi' Raja Majapahit.[5]
Ajhârân
beccè'Moh limo Mohlimo atau Molimo, Moh (ta' anḍâ'), limo (lèma'), èngghi panèka falsafah dakwah Sunan Ampèl kaangghuy mabecce' karosaghân akhlak è tengnga masyarakat jhâman rowa, ka'dinto:[6]
- Moh Mabok: ta' anḍâ' ngènom ènoman kerras, khamr, bân sajennisse.
- Moh Main: ta' anḍâ' maèn judi, togel, tarowan, bân sajennisse.
- Moh Madon: ta' anḍâ' alako zina, homoseks, lesbian, bân sajennisse.
- Moh Madat: ta' anḍâ' ngangghuy narkoba bân sajennisse.
- Moh Maling: ta' anḍâ' ngèco', korupsi, malèng, bân sajennisse.
Asta
beccè'Bâkto taon 1479, Sunan Ampèl maddhâk Masjid Agung Demak, bân èterrossaghi sareng Raden Zainal Abidin kaangghuy ngalanjutaghi perjuangan dakwana ka'rowa è Kotta Demak. Raden Zainal Abidin otabâ èkenal kalabân Sunan Demak aropaaghi pottrana Sunan Ampèl sarèng rajina Dewi Karimah. Sè pas ahèrra, Masjid Agung panèka èpasraaghi ka pottrana Raden Zainal Abidin sè asmaèpon Raden Zakarian (Pangeran Sotopuro) sè dhâddhi Imam Masjid Agung.
Sunan Ampèl adhigghâl omor è taon 1481.[7] Sèmatèna terjadu è Demak. Namong ka'rowa èastaaghièpon è Kota Sorbhâjâ, Jhâbâ Tèmor.[8] Kabâḍâ'ân astana è Masjid Ampèl.
Sombher
beccè'- ↑ 1,0 1,1 Welianto, Ari. "Sunan Ampel, Berdakwah dengan Ajaran "Moh Limo"". Kompas.com. Aksès 2024-05-17.
- ↑ 2,0 2,1 Samodra, Fitriyani Puspa. "Nama Asli Sunan Ampel adalah Raden Rahmat, Berikut Silsilah Keturunannya". Liputan6.co. Aksès 2024-05-17.
- ↑ Sudadi, Kurniawan, Benny, ed. Sejarah Pendidikan Islam di Indonesia (PDF) Diarsipkan 2024-01-16 di Wayback Machine.. Yogyakarta: Pustaka Ilmu. 2016. Kaca 64. Aksès 2024-05-17.
- ↑ Penulis Kumparan. "Biografi Sunan Ampel yang Dikenal dengan Metode Dakwah Moh Limo". Kumparan.com. Aksès 2024-05-17.
- ↑ Sunyoto, Agus. Atlas Wali Songo. Tangerang Selatan: Pustaka IIMaN dan Lesbumi PBNU. 2016. Kaca 191–205. ISBN 978-602-8648-18-9. Aksès 2024-05-17.
- ↑ Kristino. "Kisah Wali Songo Sunan Ampel, Keturunan Bangsawan dengan Ajaran Moh Limo". DetikEdu. Aksès 2024-05-17.
- ↑ Arif, Mohammad, Anam, Wahidul, ed. Studi Islam dalam Dinamika Global (PDF). Kediri: STAIN Kediri Press. 2017. kaca. 35. Aksès 2024-05-17.
- ↑ Sukandar, dkk. Profil Desa Pesisir Provinsi Jawa Timur Volume 1 (Utara Jawa Timur) (PDF). Surabaya: Bidang Kelautan, Pesisir, dan Pengawasan, Dinas Perikanan dan Kelautan Provinsi Jawa Timur. 2016. Kaca 2. Aksès 2024-05-17.