Wikipedia

Cut Nyak Dhien

Cut Nyak Dhien èlahèraghi è Lampadang, Kerajaan Aceh, taon 1848.[1] Sèdhâ è Sumedang, Jhâbâ Bârâ’, tangghâl 6 Novèmber 1908.[2] Èkobhuraghi è Ghunong Puyuh, Sumedhang. Cut Nyak Dhien panèka sorang pahlawan nasional Indonesia dari Aceh sè ajuang alabân Blândhâ è masa Perrang Aceh.[3] Samarena wilayah 6 Mukim èserrang, Salèrana ngongsè samantara. Lakèna iya arèya Ibrahim Lamnga a tempor melabân Blândhâ. Kalana Ibrahim Lamnga è Gle Tarum è tangghâl 29 Juni 1878 pas ngèbâ Cut Nyak Dhien lebbi jhâu dâlèm palabânan ḍâ’ Blândhâ.

Infobox orangCut Nyak Dhien
Biografi (id) Terjemahkan
Èlahèraghi1850 Edit nilai pada Wikidata
Aceh Besar (id) Terjemahkan Edit nilai pada Wikidata
Kematian (id) Terjemahkan6 Novèmber 1908 Edit nilai pada Wikidata (57/58 tahun (id) terjemahkan)
Sumedang (id) Terjemahkan Edit nilai pada Wikidata
Tempat pemakaman (id) TerjemahkanSapsop Lua: expandTemplate: template "Coord not empty" does not exist.
Data pribadi (id) Terjemahkan
Kelompok etnik (id) TerjemahkanAceh (id) Terjemahkan bi' Orèng Minangkabau Edit nilai pada Wikidata
Agama (id) TerjemahkanIslam Edit nilai pada Wikidata
Kegiatan (id) Terjemahkan
Pekerjaan (id) TerjemahkanPejuang perlawanan (id) Terjemahkan Edit nilai pada Wikidata
Keluarga (id) Terjemahkan
Pasangan nikah (id) TerjemahkanTeuku Umar
Teuku Ibrahim Lam Nga (id) Terjemahkan Edit nilai pada Wikidata
Anak (id) TerjemahkanCut Gambang (id) Terjemahkan Edit nilai pada Wikidata
Ayah (id) TerjemahkanTeuku Nanta Seutia (id) Terjemahkan Edit nilai pada Wikidata
Saudara (id) TerjemahkanTeuku Rayut (id) Terjemahkan Edit nilai pada Wikidata
Kerabat (id) TerjemahkanDatuk Makhudum Sati (id) Terjemahkan (kakek (id) Terjemahkan) Edit nilai pada Wikidata
Penghargaan (id) Terjemahkan

È taon 1880, Cut Nyak Dhien anèka kalabân Teuku Umar, saampon sabelluna èjhânjhiin ollè ngèrèng aperrang bilâ narèma lamaranna Teuku Umar.[4] Dari pernèkaanna Teuku Umar, Cut Nyak Dhien kaghungan ana’ sè è nyamaè Cut Gambang. Saampona pernèkaanna kalabân Teuku Umar, Cut Nyak Dhien kalabân Teuku Umar atempor alabân Blândhâ. Nèng è tangghâl 11 Pèbruari 1899 Teuku Umar ghâgghâr. Kalabân jârowa Cut Nyak Dhien aperrang kadhibi’ è padâleman Meulaboh kalabân pasukan kènè’en.

Omor Cut Nyak Dhien è bâkto jârowa ampon towa sarta kabâdâan bhâdhân ella korang sèhat akanta ènco’ bân bureng saèngghâ pasokanna sè anyama Pang Laot alaporaki kabâḍâanna Cut Nyak Dhièn polana nèser.[5] [6]Cut Nyak Dhièn ahèrra èsangghâp bân èghibâ dâ’ Banda Aceh. È dissa Cut Nyak Dhien èrabât bân lalaranna bâres. Kabâdâan Cut Nyak Dhièn èangghep ghi’ aberri’ pangaro kowat mongghu palabânan rakyat Aceh bân hubunganna kalabân pajuang Aceh sè ghita’ è sangghâp saèngghâ pas è asèngaki dâ’ Sumedhang. Nyama Cut Nyak Dhien nonto èpadhâddhi mènangka bhândhar odara Cut Nyak Dhien Nagan Raya è Meulaboh.

Kaodi'ân Awwâl beccè'

Cut Nyak Dhien èlahèraki âri keluarga bhângsawan sè taat aghâma è Aceh rajâ, wilayah 6 Mukim, è taon 1848. Bhâpa’na a nyama Teuku Nanta Seutia, sorang patèngghi 6 Mukim, jhughân toronan Datuk  Makhudum Sati toronan dari Laksamana ngodâ Nanta sè abâkkèlaki kasoltanan Aceh è jhâman pamarènta sultan Iskandar ngodâ è  Pariaman. Datuk Makhudum Sati dâteng ka Aceh è abad 18 bila kasoltanan Aceh èpimpin soltan Jamalul Badrul Munir. Dhinèng èbhuna iya arèya pottrè patèngghi dhisah Lampageu.[5]

È masa kini’en, Cut Nyak Dhien arèya ana’ sè raddhin.[5] Cut Nyak Dhien ngaollè pangajhârân è bidang aghâma (sè è ajhâri sareng orèng tuana bân ghuru aghâma) bân urusan kaodi’ân bhâla (atana’, aladhini lakè, bân hal-hal kaoḍi'en bân arèna sè ètonton kalabân bhâgus sareng orèng seppona). Bânnya' kè'-lakè' sè ende' ka Cut Nyak Dhien bân sampè' alamarra. È omor 12 taon, Cut Nyak Dhien ampon èpakabin sareng orèng seppona è taon 1862 kalabân Teuku Cek Ibrahim Lamnga, pottra dari kapala pamarènta Lamnga XIII. Kabbih kaghungan settong ana' lakè'.[5]

Perrang Aceh beccè'

È tangghâl 26 Maret 1873, Blândhâ anyataaghi perrang dhâ' Aceh, bân molaè a leppas tèmba'an mariem dhâ' tèngghâng è Aceh dâri kapal perrang Citadel Van Antwerpen. Perrang Aceh panèka ahèrra leddhu'. È perrang dâ'-adâ'en (1873-1874), Aceh sè è kapalaè Panglèma Polim bân soltan Machmud Syah a tempor bhlâbân Blândhâ sè è kapalaè Johan Harmen Rudolf Kohler. Bâjâ rowa, Blândhâ ngirèm 3.198 prajhurit. Pas è tangghâl 8 April 1873, Blândhâ a dhârat è pantai Ceureumen e bâkto kapala Kohler, bân terkas bhisa a ngoasaè Masjid Rajâ Baiturrahman bân ngobbhâr masjid ghâpanèka. Kasoltanan Acèh a mennangaghi perrang dâ'-adâ'an. Ibrahim Lamnga sè a tarong è ghâris adâ' a bâli kalabhân sorak kamennangan, samantara Kohler ècapok tèmba' è bulân April 1873.[7]

È taon 1874-1880, è bâbâ kapala jèndral Jan van Swieten, daèrah IV Mukim bisa ètegghu' Blândhâ è taon 1873, dhinèng kraton soltan ghâgghâr è taon 1874. Cut Nyak Dhien bân bhâji'èn ahèrra ngongsè a sareng bu'-embu' bân rombhongan laènna è tangghâl 24 Ḍèsèmber 1875. Lakèna derderrâ a tempor kaangghuy arebbhu' polè daèrah VI Mukim. Bilâ Ibrahim Lamnga a tempor è Gle Tarum, salèrana kala è tangghâl 29 Juni 1878. Hal panèka adhâddhiaghi Cut Nyak Dhièn cè' ghighirre bân asompa a ngancorakina Blândhâ.[5]

Teuku Umar, tokoh pajhuang Aceh, a lamar Cut Nyak Dhien. awwâllâ Cut Nyak Dhien nolak. nèng, polana Teuku Umar a ollèaghi Cut Nyak Dhien noro' a perrang, Cut Nyak Dhien ahèrra narèma Teuku Umar bân anèka polè kalabân Teuku Umar è taon 1880. hal rèya aningkataghi moral smangat perjuanganna Aceh melabân Kaphe Ulanda (Blândhâ Kapèr). Dagghi'na, Cut Nyak Dhien bân Teuku Umar anḍi' ana' sè ènyamaè Cut Gambang.[8]

Perrang è terrosaghi kalabân cara gèrilya bân è gârâbângaghi perrang fi sabilillah. Parkèraan taon 1875, Teuku Umar alako blessat kalabân asemmaè Blândhâ bân hubunganna kalabân orèng Blândhâ sajen koat. È tangghâl 30 Sèptèmber 1893, Teuku Umar bân pasokanna sè ajumlah 250 orèng mangkat ḍâ’ Kutaraja bân apasraaghi dhibi'en ḍâ’ Blândhâ.[9] Blândhâ cè’ sennengnga polana mosona sè lalojâ abhènto kabbih, saèngghâ kabbih aberri’ Teuku Umar jhuluk Teuku Umar Johan pahlawan bân adhâddhiaghi kapala bâgiyân kèni’ pasoghen Blândhâ kalabân kakobâsaan ampeng.[10][11]

Teuku Umar arosèyaaghi trèka ghâbây nèpo Blândhâ, sanajjhân dhibi’en èsana mènangka tokang congoco bi’ orèng Acèh. [12]Cut Nyak Dhien usaha anasèhathi Teuku Umar sopajâ melabân Blândhâ polè. Nèng, Teuku Umar ghi’ terros ahubungan kalabân Blândhâ. Umar pas nyoba’ ajhâr carana Blândhâ, samantara ambâr aghântè sa nya’-bânnya’na orèng Blândhâ è bâgiyân sè dhibi’na kuwasaè. Bilâ jumlah orèng Acèh è klompo’ jârowa cokop, Teuku Umar alakonè trèka palsu ḍâ’ orèng Blândhâ bân ngangghep jhâ’ dhibi’na terro anyerrang dhâsar Acèh.[13][12]

Teuku Umar bân Cut Nyak dhièn ondhur kalabân samarbhâ klompo’na bân kabhutoan berrâ’, sanjhâta, bân mesiu Blândhâ, pas ta’ toman abâli. Pahèanadhân rèya èsebbhut Het verrad van Teukoe Oemar (pahèanadhân Teuku Umar).[14][12]

Teuku Umar ahèanat ḍâ’ Blândhâ asabâbaghi Blândhâ pegghel bân abhâncaraghi aksi raja ghâbây mennangaghi bhâgus Cut Nyak Dhièn bân Teuku Umar.[15][16]

Nèng, gerilyawan satèya èpraghiè kabhutoan ḍâri Blândhâ. Kabbi molaè anyerrang Blândhâ samantara jèndral Van Swieten èghântè. Ghântèna, iyâ arèya Jèndral Johannes Ludovicius Jakobus Hubertus Pel, kalabân lekkas èppatèè bân klompo’ Blândhâ bâḍâ è kagâriḍuen. Blândhâ pas nyabut jhulughânna Teuku Umar bân ngobbher romana, bân polè nabeng kabâḍâân Teuku Umar.[11][10][13][5]

Cut Nyak Dhièn bân Teuku Umar terros maksa Blândhâ, pas nyerrang Acèh (Kutarajhâ) bân Meulaboh (bekkas basis Teuku Umar), saèngghâ Blândhâ ros-terrosan aghântèè Jèndral sè atugas.[17][10][16] Bâgiyân “Marèchaussèe” pas èkèrèm ka Acèh. Kabbi èangghâp ta’ sopan bân cè’ mlaratte ètalokghi sareng orèng Acèh. Slaèn jârowa, kabânnya’an klompo’ “De Marsose”iyâ arèya orèng Tionghoa-Ambon sè ngancoraghi kabbhi sè bâḍâ è jhâlânna.[13]

Temma ḍâri hal rèya, klompo’ Blândhâ ngrassa nèser ḍâ’ orèng Acèh bân Van der Heyden aobusaghi bâgiyân “De Marsose”.[11][13][10]Prèstèwa rèya asebbabaghi suksèsseh jèndral saderderre polana bânnya’ orèng sè ta’ noro’ alakoni jihâḍ kaèlangan nyabâ kabbi, bân katako’an ghi’ pagghun bâḍâ ḍâ’ masyarakat Acèh.[13]

Jèndral Joannes Benedictus vn Heutsz amanpaataghi katako’na rèya bân molaè nyèwa orèng Acèh ghâbây amata-mataè klompo’ labân ghâbây sè aberri’ kabhâr saèngghâ Blândhâ nemmo trèka Teuku Umar ghâbây nyerrang Meulaboh è tangghâl 11 Pèbruari 1899.[11][18][19] Ahèrra, Teuku Umar mate tatèmba’ peluru. Bilâ Cut Gambang, iyâ arèya ana’na Cut Nyak Dhien, nangis polana eppa’na mate, dhibi’na ètapok sareng embu’na pas èkepkeppi bân ngoca’ “mènangka orèng bini’ Acèh, abâ’ dhibi’ ta’ ollè maghâgghâr aèng mata ḍâ’ orèng sè ella sahid”.[20][10][11][17]

Cut Nyak Dhien pas mimpèn perrang melabân Blândhâ è daèrah cettong Meulaboh kalabân klompo’na bân nyoba’ aloppppaaghi lakèna. Klompo’na rèya terros atempor sampè’ ancor è taon 1901 polana tentara Blândhâ ella biasa aperrang è Mèdan daèrah Acèh. Polè, Cut Nyak Dhien ella sajân towa. Matana ella molaè rabun, bân dhibi’na capo’ lalaran ènco’ bân jumlah klompo’na sajân akorang, sarta kèbu ngaollè kakanan. Hal rèya manèser para klompo’na.[5][6]

Bâbâânna Cut Nyak Dhien sè anyama Pang Laot alaporaghi kennengan romana ḍâ’ Blândhâ polana nèser.[5][6] Temmana, Blândhâ anyerrang romana Cut Nyak Dhien è Beutong Le Sageu. Kabbi takerjhât bân atempor. Dhien usaha ngala’ rencong bân nyoba’ melabân moso. Nèng, aksi Dhien ahasèl èambuaghi sareng Blândhâ.[21] Cut Nyak Dhien ètangkep, samantara Cut Gambang ahasèl buruh ḍâ’ alas bân anerrosaghi palabânan sè ella èlakonè eppa’ bân embu’na.[20][22][23]

Masa Towa bân Patè beccè'

Saampon èpèghâ’, Cut Nyak Dhien èghibâ ḍâ’ Banda Acèh bân èrabât è dissa. Lalaranna akanta rabun bân ènco’ usaha beres. Nèng, Cut Nyak Dhien ahèrra èbueng ḍâ’ sumeḍâng Jhâbâ bârâ’, polana katako’na Blândhâ jhâ’ kahaḍirânna bhâdhi acèptaaghi smangat palabânan bân polana dhibi’na ahubungan terros kalabân pajhuang sè ghita’ tonḍu’.[23][22]

Dhibi’na è ghibâ ḍâ’ Sumeḍâng kalabân tahanan politik Acèh laèn bân najhâ’ perhatèan reggèn Suriaatmaja.[12] Polè, tahanan lakè’ kèya anyataaghi perhatèan kabbi ḍâ’ Cut Nyak Dhien tapè tentara Blândhâ èlarang ngocaaghi identitas tahanan.[10] Dhibi’na ètahan kalabân olama’ anyama Ilyas sè dhuli asadari jhâ’ Cut Nyak Dhien iyâ arèya ahli aghâma Islam, saèngghâ dhibi’na èjhulughi mènangka “Embu’ Perbu”.[10][12][17]

È tangghâl 6 Nopèmber 1908, Cut Nyak Dhien matè polana omorra sè ella towa.[12][22] Makam “Embu’ Perbu” ghi’ bhuru ètemmo è taon 1959 attas petongkos Gubernur Acèh bâjâ rowa, Ali Hasan.[7][12][17] “Embu’ Perbu” èako sareng prèsiḍèn Soèkarno mènangka pahlawan Nasional Indonèsia lèbât SK prèsiḍèn RI No. 106 taon 1964 è tangghâl 2 Mèi 1964.[5][7]

Kobhurân beccè'

Mitorot pajâgâ kobhurren, kobhurre Cut Nyak Dhien ghi’ bhuru ètemmo è taon 1959 attas petongkos Gubernur Acèh, Ali Hasan. Panyarèan èlakonè attas data sè ètemmo è Blândhâ. [7][19]Masyarakat Acèh è Sumeḍâng segghut mabâḍâ acara sarasèhan. È acara jârowa, peserta aziarah ḍâ’ kobhurenna Cut Nyak Dhien kalabân jara’ sakètar 2 kilomèter. Mitorot, pangurus kobhur, kompolan masyarakat Acèh è Bandung segghut mabâḍâ acara taonan bân aziarah samarèna arè pertama tellasân. Polè, orèng Acèh ḍâri Jakarta mabâḍâ acara hol tèyap bulân Nopèmber.[7]

Kobhurna Cut Nyak Dhien ḍâ’-aḍâân èbeccè’ è taon 1987 bân bisa èabes ḍâri monumèn parèngatân è seddhi’na labeng maso’ sè atolès tentang presmian kobhur sè ètandatanangi sareng Gubernur Acèh Ibrahim Hasan è tangghâl Dèsèmber 1987.[7] Kobhurna Cut Nyak Dhien èkalèlèngi paghâr bessè sè ètamen sareng betton kalabân lowas 1.500 m2.[24] È buḍina kobhurânna bâḍâ musolla bân è kacèrra kobhurna bâḍâ bâto maèsan bânnya’ sè èkoca’ mènangka kobhurân bhâlâ olama’ H. Sanusi.[7]

È bâto maèsanna Cut Nyak Dhien, atolès riwayât oḍi’na, tolèsan bhâsa Arab, sorat at-Taubah bân al-Fajr, sarta hèkayat carèta Acèh.[7]

Jumlah orèng sè aziarah ḍâ’ kobhurna Cut Nyak Dhien akorang polana blessat Acèh mardhika mabâḍâ palabânan è Acèh soajân mardhika ḍâri Rèpublik Indonèsia. Polè, daèrah kobhurân rèya seppè temma segghut èawasi sareng aparat. Nonto, kobhurân rèya ollè biaya parabâtan ḍâri kotak amal è daèrah kobhurân polana pamarènta Sumeḍâng ta’ aberri’ dhâna.[7]

Aprèsiasi beccè'

Biografi ḍâlâm sèni

Parjuangan Cut Nyak Dhien epadhâddhi filem drama epos ajuḍul Tjoet Nja’ Dhien è taon 1988 sè èpèmpèn sareng Eros Djarot bân èbintangi Christine Hakim mènangka Tjot Nja’ Dhien, Piet Burnama mènangka Pang Laot, Slamet Rahardjo mènangka Teuku Umar bân polè èḍukung Rudy Wowor.[25] Filem rèya amennangaghi piala Citra mènangka filem palèng bhâgus, bân tamaso’ filem Indonèsia ḍâ’-aḍâ’ sè ètayangaghi è festival filem Cannes (taon 1989).[26]

Sombher beccè'

  1. ↑ Ananda, gramedia.com, "Biografi Cut Nyak Dien: Pahlawan Perempuan yang Ditakuti Belanda", aksès 2023-01-21.
  2. ↑ merdeka.com, "Peristiwa 6 November 1908 : Cut Nyak Dien Meninggal Dunia Setelah Diasingkan Belanda", aksès 2023-01-21.
  3. ↑ Sai, Julinar, Tiara Wulandari (1995). Ensiklopedi Pahlawan Nasional. Jakarta: Direktorat Sejarah dan Nilai Tradisional, Direktorat Jendal Kebudayaan. hlm. 19.
  4. ↑ merdeka.com, Sejarah 6 November 1908: Meninggalnya pejuang Wanita Indonesia, Cut Nyak Dien, aksès 2023-01-26.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 5,7 5,8 Armand, Deddi. Cut Nyak Dien. Penerbit: Pustaka Ananda
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 tokohindonesia.com, Perempuan Aceh Berhati Baja, diakses pada tanggal 2010-03--24.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 7,6 7,7 7,8 Anita Retno Winarsih (2018). Cut Nyak Dhien: Ibu Perbu dari Tanah Rencong, hlm. 51
  8. ↑ Kepustakaan Kongres Wanita Indnesia, Cut Nyak Dhien, diakses pada tanggal 18-12-2022.
  9. ↑ Gramedia blog, "Biografi Cut Nyak Dien: Pahlawan Perempuan yang Ditakuti Belanda", aksès 2023-01-26.
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 10,4 10,5 10,6 Marjinal.id, "Cut Nyak Dhien - Pahlawan Wanita Indonesia Asal Aceh", aksès 2023-0126.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 Chanel Muslim.com, "Cut Nyak Dhien Tetap Gigih Melawan Belanda Meski Ditinggal Suami", aksès 2023-01-26.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 12,5 12,6 Gramedia Blog, Ananda, "Biografi Cut Nyak Dien: Pahlawan Perempuan yang Ditakuti Belanda", aksès 2023-01-26.
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 13,4 Tangerang Network, "Para Pahlawan Perempuan Jagoan", aksès 2023-01-26.
  14. ↑ Darmawan, Joko, "Mengenal Sejarah Indonesia ketika Nusantara Bebicara", Penerbit: Group Penerbitan CV BUDI UTAMA, Yogyakarta: 2017, 72.
  15. ↑ Armand, Deddi. Cut Nyak Dien. Penerbit: Pustaka Ananda
  16. ↑ 16,0 16,1 Detikedu, Kusuma, Putri Tiah Hadi, "Mengenal Teuku Umar, Pahlawan Nasional dari Aceh", aksès 2023-01-26.
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 Suprana, Jaya, Kelirumologi Genderisme, Penerbit: PT. Elex Media Komputindo, Jakarta, 2014, 73.
  18. ↑ Sugiharto, Toto, Semangat Pahlawan Perintis Kemerdekaan Indonesia, Penerbit: Smart Media Publishing, Bandung, 2016,26.
  19. ↑ 19,0 19,1 Sugiharto, Toto, Cut Nyak Dhien (1850-1908) hingga RA Kartini (1879-1904) Seri Ensiklopedia Pahlawan Perintis Kemerdekaan Indonesia, Penerbit: Hikam Pustaka, 2021, 4.
  20. ↑ 20,0 20,1 Kompas.com, "Cut Nyak Dhien jadi heboh, ini foto sejarah paling mengagumkan", aksès 2023-01-26.
  21. ↑ Sudarmanto, Y.B. 1999. Jejak Pahlawan Indonesia. Penerbitan Surat Keputusan No 23 (Kolonial Verslag 1907: 12).
  22. ↑ 22,0 22,1 22,2 Kompas.com, "Biografi Cut Nyak Dien, Pejuang Wanita yang Ditakuti Belanda", aksès 2023-01-30.
  23. ↑ 23,0 23,1 Merdeka.com, "Cut Nyak Dhien jadi heboh, ini foto sejarah paling mengagumkan", aksès 2023-01-30.
  24. ↑ Sumedang Tandang, "Makam Cut Nyak Dhien", aksès 2023-01-30.
  25. ↑ CNN Indonesia, "Sinopsis Tjoet Nja' Dhien yang Dibintangi Christine Hakim", aksès 2023-01-30.
  26. ↑ P2k.unkris, "Tjoet Nja' Dhien (Film)", aksès 2023-01-30.
Ollè ḍâri "https://mad.wikipedia.org/w/index.php?title=Cut_Nyak_Dhien&oldid=14134"