Tuanku Imam Bonjol
Tuanku Imam Bonjol (bhâbbhâr è Bonjol, Luhak Agam, Pagaryung, 1772 – mate dâlam pengasingan bân è kobur è Lotta, Pineleng, Minahasa, 6 November 1864) beliau panèka sala settong ulama, katoa bân pejuang se aperrang alabân belândhâ è paperrangan se è kennal Perrang Padri è taon 1803-1838. Tuanku Imam Bonjol è angka’ dhâddhi Pahlawan Nasional Indonesia adasar SK Presiden RI Nomor 087/TK/taon 1973, tangghâl 6 November 1973.[1]
Nyama asli dhâri Tuanku Imam Bonjol arèya Muhammad Syahab, bhâbbhâr è Bonjol è 1 Januari 1772, Beliau aropaaghi pottra dâri Bayanddin Syahab (rama) bân Hamatun (èbhu). Ramana, Khatib Bayanuddin Syahab, aropaaghi oreng Alim Ulama bân katoa se asalla dâri Sungai Rimbang, Suliki, Lima Puluh Kota.[2] Mènangka Ulama bân katoa masyarakat è dissa, Muhammad Syahab olle ghellâr, iye arèya Peto Syarif, Malin Basa, bân Tuanku Imam. Tuanku nan Renceh dâri Kamang, Agam panèka katoa dâri Harimau nan Salapan panèka se noddhuh dhâddhi Imam (katoa) bâgi kaum Padri è Bonjol. Beliau akhèrra è kènnal kalabân sebbhutân Tuanku Imam Bonjol. Sala sèttong naskah aslina bâdâ è Dinas Kearsipan bân Perpustakaan Provinsi Sumatra Bârâ' Jhâlân Diponegoro No.4 Padang Sumatra Barat Naskah kasebbhut ollè è bâcah bân è ajheri è Dinas Kearsipan dan Perpustakaan Provinsi Sumatra Bârâ'.
Perrang Padri
beccè'Perrang Padri atinggèhllaghi kenangan heroik bân traumatis è ranah Minangkabau,Selama korang lèbbi 18 taon awwâl perrang (1803-1821) praktis se aperrang panèka dhâ-pabâḍâna oreng Minang bân Mandailing otabâ Batak umumma.[3]
È awwâl bâḍâna perrang panèka èdhâsarrè karep è kalangan katoa ulama Kerajaan Pagaruyung bhâdhi nerrapaghi bân ajhelenaghi syariat Islam sè paḍâ sareng ahlus sunnah wal jamaah (Sunni) bân teguh ka Al-Qur’an bân sunah-sunah Rasulullah shalallahu ‘alaihi wasallam.[4] Pas katoa ulama se a gabung dhâlam Harimau nan Salapan mènta Tuanku Lintau untuk è pangghil se è Pertuan Pagaruyung sareng Kaum Adat untuk adhingghâl kebiasaan se tak padâ sareng Islam (bid’ah).
Dâlem brâmpan perundingan tadâ’ kata sepakat antara Kaum Padri (panyamaan bâgi kaum ulama) bân Kaum Adat. Kalabân panèka brâmpan nagari ḍâlem Kerajaan Pagaruyung bân ahèrra Kaum Padri è bâbâna pimpinan Tuanku Pasaman nyerrang Pagaruyung è taon 1815, bân pècca tempor è Koto Tangah seddhi’na Batu Sangkar. Sultan Arifin Muningsyah terpaksa bhuruh ḍâri ibu kota kerajaan ka Lubukjambi.[5]
È 21 Februari 1821, kaum Adat alako sarèng pamarènta Hindia Belanda aperrang bân kaum Padri dâlem kasepakatân se è tandatangani è Padang, sebagai konpensasi Belândhâ ollè hak akses bân kakoasaan atas wilayah darek (pedalaman Minangkabau).[6] Perjanjian arowa èhadiri sareng kaloarga dinasti Kerajaan Pagaruyung dâlem pimpinan Sultan Tangkal Alam Bagagar se marè badâ è Padang bâkto rowa.
Campor tanang Belândhâ dâlem perrang arowa ètandhâi sareng panyerrangan Simawang bân Sulit Air sareng pasukan Kapten Goffinet bân Kapten Dienema awwâl April 1821 dâlem parènta Residen James du Puy è Padang.[7] Dâlem hal rèya, Kompeni alibaddhi dhibi’ dâlem perrang polana “èonjhâng” kaum Adat.
Pasukan Padri cokop tangguh saèngghâ masossa Belândhâ untuk tondu’. Polana arowa, Belândhâ lèbât Gubernur Jenderal Johannes van den Bosch ngajhâk katoa kaum Padri se kala è katoaè Tuanku Imam Bonjol untuk adamai sareng ma’lomat Perjhânjhiân Masang è taon 1824.[8] Parkara arèya è ma’lomi polana è taon se abhâreng Belândhâ tadâ’ dana untuk ngaddhepi paperrangan laèn è Èropa bân Jhâbâh kadhi perrang Diponerogo.Tapè ahèrra parjhânjhiènna è langghâr dhibi’ sareng Belândhâ kalabân nyerrang nagari Pandai Sikek.
Namong, sajjhek awwâl 1833 perrang aobâ dhâddhi perrang antara kaum Adat bân kaum Padri alabân Belândhâ, duwâ’ pihak patang bhânto alabân Belândhâ, Pihak-pihak se molana bertentangan ahèrra padâ alabân Belândhâ. È ojung kastana ollè kasadaran, ngonjhâng Belândhâ dâlem konflik ternyata manyangsara rakyat Minangkabau dhibi’.[9] Apolongah kaum Adat bân kaum Padri arèya è molaè sareng bâḍâna kompromi se è kennal kalabân nyama Plakat Puncak Pato è Tabek Patah se mabâḍâ konsensus Adat basandi Syarak, Syarak basandi Kitabullah (Adat se adhâsar Aghâma, Aghâma se adhâsar Kitabullah (Al-Qur’an).
Rassa kastah Tuanku Imam Bonjol dhâ’ kalakoanna kaom Padri dhâ’ paḍâna rèng Minang, Mandaling, bân Batak, dâlem oca’na Adopun hokum Kitabullah banyak lah melampau dek ulah kito juo. Baa dek kalian?(bânnya’ hokom kètabbâ Allah sè marè è lèngkaè sèngko’ sadhâjâ. Bârâmma mongghu sadhâjâ?).
Panyerrangan bân pangèppongan bhintèng kaum Padri è Bonjol sareng Belândhâ ḍâri sadhâjâ jurusân parkèraan ennem bulân (16 Maret-17 Agustus 1837) sè è pimpin sareng jèndral perwira Belândhâ, tapè bân tentara sè sabâgiyân rajâ arèya bhângsa prèbhumèh sè ḍâri suku man-dimman, kadhi Jhâbâh, Mâdhurâ, Bugis, bân Ambon. Dâlem daftar nyama perwira pasukan Belândhâ, bâḍâ Mayor Jèndral Cochius, Letnan Kornèl Bauer, Mayor Sous, Kaptèn Maclean, Letnan Settong Van der Tak, kabulâ Letnan Settong Steinmetz bân saterrossè, tapè bâḍâ kèya nyama-nyama Inlandsche (prèbhumèh) kadhi Kapitein Noto Prawiro, Inlandsche Luitnant Prawiro è Logo, Karto Wongso Wiro Redjo, Prawiro Sentiko, Prawiro Brotto, bân Merto Poero.
bâḍâ 148 perwira Èropa, 36 perwira prèbhumèh, 1.103 tentara Èropa, 4.130 tentara prèbhumèh, Sumenapsche hulptroen hieronder begrepen (pasokan kabulâ Sumenep, Mâdhurâ). Serrangan dhâ’bhintèng Bonjol è molaè sareng rèng-orèng Bugis sè bâḍâ è bâgiyân adâ’ dâlem panyerrangan pertahanan Padri.
ḍâri Batavia è dâtengaghi terros tambâân kakoatân tentara Belândhâ, è tangghâl 20 Juli 1837 dâpa’ bân kapal Perle è Padang. Kapitein Sinninghe, jumlah orèng Èropa bân Afrika, sergeant, 4 korporaals, bân 112 flankeurs. Sè è bingkèng arèya noddhing dhâ’ serdâdu Afrika sè è rekrut Belândhâ è Benua arowa. Satèya naghârâ Ghana bân Mali, kabbih è sebbhut Sepoys bân adinas dâlèm tentara Belândhâ.
Saampona dating bhântoan ḍâri Batavia, maka Belândhâ ngalanjutâghi polè pangèppongan bân è masa-masa laènna, kadudughân Tunku Imam Bonjol atambâ malarat, namong ghi’ tak sudi untuk nyèrra dhâ’ Belândhâ. Saèngghâ dâpa’ katello’ kalèna Belândhâ aghântèh komandan perrangnga untuk arebbhu’ Bonjol, yakni naghârâ kènè’ bân bhintèng ḍâri cellot sè è sakitarra èkaleng-lengi bellur. È tangghâl 16 Agustus 1837, bhintèng Bonjol ollè èkobâsaè saampona èkeppong.
Tuanku Imam Bonjol nyerra dhâ’ Belândhâ Oktober 1837, bân kasepakatân ana’na sè noro’ atempor, Naali Sutan Chaniago èangka’ dhâddhi pejabat kolonial Belândhâ. Imam Bonjol èbuwâng ka Cianjur, jhâbâh bârâ’, pas èallè ka Ambon bân aherra ka Lotta Minahasa semma’ dhâ’ Manado, è tempat sè dibudih rowa, beliau wafat tangghâl 8 November 1864. Tuanku Imam Bonjol èkobhur è tempat pangasingânna. Tuanku Imam Bonjol nolès autobiografi sè ènyamaè Naskah Tuanku Imam Bonjol sè aèssè kastana dhâ’ kejjema perrang Padri. Tolèsan arowa aropaaghi karjâ sastra autobiografi pertama dâlèm bhâsa malajuh èsèmpèn bi’ katoronna Imam Bonjol bân èpublikasiâghi taon 1925 è Berkley, bân 2004 è Padang.
Perjuangan sè marè èkalako bi’ Tuanku Imam Bonjol ollè apresiasi atas kapahlawanna dâlèm nentang penjajahan, Tuanku Imam Bonjol èangka’ dhâddhi Pahlawan Nasional Inḍonèsia sajjhek tangghâl 6 November 1973.
Salaènna arowa, nyama Tuanku Imam Bonjol hadir kèya è ruang public bhângsah dhâddhi nyama jhâlân, nyama universitas, jughân èlambâr pèssè Rp.5.000 kaloaran Bank Inḍonèsia 6 November 2001.
Sombher
beccè'- ↑ Direktorat Urusan Kepahlawanan dan Perintis Kemerdekaan, (1991), Wajah dan sejarah perjuangan pahlawan nasional, Vol. 3, Departemen Sosial R.I., Direktorat Urusan Kepahlawanan dan Perintis Kemerdekaan.
- ↑ Muhammad Syamsu As, Ulama pembawa Islam di Indonesia dan sekitarnya, Lentera, 1996
- ↑ kompas.com, "Sejarah Perang Padri: Tokoh, Penyebab, Kronologi, dan Dampak", aksès 2023-01-16.
- ↑ detikedu, "Tuanku Imam Bonjol dan Kisah Perjuangannya di Perang Padri", aksès 2023-01-16.
- ↑ Adryamarthanino, Verelladevanka, kompas.com, "Sultan Arifin Muningsyah", aksès 2023-01-16.
- ↑ G. Kepper, (1900), Wapenfeiten van het Nederlands Indische Leger; 1816-1900, M.M. Cuvee, Den Haag.
- ↑ Faizi, Lutfan, "Sejarah Perang Padri, Taktik Licik Kolonialisme Belanda untuk Kuasai Minangkabau", aksès 2023-01-16.
- ↑ Welianto, Ari, kompas.com, "Perang Padri, Perang Saudara yang Berubah Melawan Belanda", aksès 2023-01-16.
- ↑ Sjafnir Aboe Nain,, (2004), Memorie Tuanku Imam Bonjol (MTIB), transl., Padang: PPIM.